Kartzinogenesi kimikoa. Kartzinogenesi kimikoaren inguruan BZIT ikerketa-taldeak duen interesa, 90. hamarkadan organismo urtarren peroxisomen karakterizazioaren eta peroxisomen proliferazioaren gainean egin ziren azterketetan abiatzen da (UPV/EHU, 1995-1998; Akzio integratu hispano-alemaniarrak, 1996-1997; MEC , 1996-1999 eta 2000-2002; EB ko BEE P, 2001-2004 proiektuen bidez finantziatua). Peroxisomen proliferatzaileek konposatu kimikoen talde heterogeneoa osatzen dute. Hauen artean, karraskariak bezalako espezie sentikorretan gibeleko tumoreak sortzeagatik ezagunak diren ingurumeneko hainbat kutsatzaile daude. Prozesu hauek hartzaile nuklearren (peroxisomen proliferatzaileek aktibaturiko hartzaileak, PPAR ) aktibazio bidezko mekanismo ez-genotoxikoen bidez gertatzen dira. Bestalde, hidrokarburo polizikliko aromatikoak (PAHak) genotoxiko eta kartzinogenikoak dira eta aril hidrokarburo-hartzailearen bitartez dihardute. Zelai- zein laborategi-ikerketek, PAH eta minbiziaren agerpenaren artean erlazio zuzena dagoela erakutsi dute arrainetan eta zenbait molusku espezietan. Hala ere, kartzinogenesi kimikoa eragiten duten mekanismoak oso gutxi ikertu dira arrainetan, arrain espezie eredugarrietan salbu, eta ia erabat ezezagunak dira moluskuetan. Beraz, MEC -ek diruz lagundutako CANCER MAR ikerketa-proiektuaren barruan (2006-2009), gure helburu nagusia da arrainen hepatokartzinomen eta moluskuen leukemiaren zein neoplasia gonadalaren garapenean gertatzen diren mekanismo zelularrak eta molekularrak sakonago ezagutzea. Helburu hau lortu nahian, hurbilketa multidisziplinarra darabilgu kartzinogeno kimiko genotoxikoen (PAH eredugarriak) zein ez-genotoxikoen (peroxisomen proliferatzaile eta disruptore endokrino eredugarriak) ahalmen preneoplasikoa eta neoplasikoa aztertzeko. Aipatu konposatuen eragin preneoplasikoak eta neoplasikoak histologikoki, histokimikoki, biokimikoki eta gene-adierazpen mailan molekularki ikertzen ari gara arrain eta moluskuetan. Ahalegin berezia egiten dihardugu kartzinogenesiaren markatzaile goiztiarrak diren entzimen markatzaile histokimikoen eta geneen adierazpen-sinadura espezifikoen garapenean. Honetaz gain, ekosistema itsastar eta estuarinoetan ingurumeneko kutsatzaileek sortarazten dituzten kalteak aztertzeko asmoarekin, DNA -mikrotxip espezifikoak garatzen ari gara lazun eta muskuiluetan. Honen guztiaren azken helburua, maila molekular eta zelularrean gertatzen diren aldaketak kalte patologikoen agerpenari lotzea da, azken hauek OS PAR Komisioak zein ICES erakundeak garaturiko protokoloak jarraituz sailkatzen direlarik. Proiektuaren oinarria da: 1) ingurumen kutsatuetan, adb kaietan, bizi diren arrain eta molusku populazioen zelai-ikerketak burutzea edo minbizi-tasa altua duten populazioak ikertzea eta 2) arrain eta moluskuak kartzinogeno kimikoen eraginpean jarriko direneko laborategi-esperimentuak burutzea. Egin diren lehenengo zelai-lanetan, Gernikako hondakin-uren araztegiaren inguruan, Arriluzeko kirol-kaian eta Ondarruko kaian lazunak lagindu dira. Laborategi-azterketen barruan, lazunak eta muskuiluak azido perfluorooktanoikoaren eta Prestige-ak isuritako fuel-olioaren antzeko olio baten pean mantendu dira. Bestalde, erreboiloak eta muskuiluak estirenoaren eta 2 motako fuel-olioaren pean mantendu dira, hurrenez hurren, Brest-eko unibertsitatean (Frantzia) eta IRIS entrepresan, Stavanger (Norvegia) burututako esperimentuetan, EB -k diruz lagundutako PRAGMA proiektuaren (2006-2007) baitan. Une honetan, laborategi saiakera gehiago ditugu martxan arrain espezie eredugarria den zebra arraina erabiliz.