Id | Segment | Tagger | CU |
1 | Euskarak, katalanak eta gaztelaniak atzizki eta aurrizkien bidez gauzatzen dituzten eratorpen-bideen arteko erkaketa: ondorio lexikografikoak | A3 | |
2 |
Hitzaldi honek azken hiru urteotan lau unibertsitate hauen taldeek egindako ikerkuntzaren ondorioetako batzuk azaltzeko helburua izango luke. | A3 | |
3 | Lan hori, Madrilgo Hezkuntza Ministeritzak diruz babesturiko Configuración morfológica y estructura argumental: léxico y diccionario izeneko proiektuaren barruan egin da, ikuspuntu hirukoitz baten barruan. | A3 | |
4 | Lehenik, atzizki eta aurrizkien bidezko eratorpen-prozesuak aztertu dira hiru hizkuntzetan, bereziki eratorpen-oinarri modura aditza dutenak edo eratorri modura aditza ematen dutenak arakatuz; | A3 | |
5 | ondorioz, bi desberdintasun nagusi aurkitu dira: euskararen barruan atzizki eta aurrizkien bidezko eratorpenen arteko, eta euskal eratorrien eta eratorri erromanikoen artekoa. | A3 | |
6 | Bigarrenik, bi desberdintasun horietarako azalpen teoriko bat bilatu eta aurkitu da. | A3 | |
7 | Hirugarrenik, azalpen teoriko horrek lexikogintzan eman dezakeen laguntza finkatzen saiatu gara. | A3 | |
8 | Komunikazio honek, azalpen teorikoa eta ondorio lexikografikoak laburbilduko lituzke batez ere. | A3 | |
9 |
Edozein azalpen teorikok argitu behar dituen bi desberdintasunak, zehazkiago, hauexek dira: | A3 | |
10 | a) euskarak atzizki ugari baditu ere, oso aurrizki gutxi dauka, | A3 | |
11 | eta b) desoreka hori ez dago inola ere hizkuntza erromanikoetan. | A3 | |
12 | Gure hipotesiak, euskararen eta hizkuntza erromanikoen ezaugarri sintaktiko bat morfologiaraino estrapolatuko du: | A3 | |
13 | eratorpenean ere euskarak egituraren burua edo gunean eskuinaldean jartzen du, | A3 | |
14 | Hau hobeto azaltzeko, kontutan hartu behar da hizkuntza erromanikoen aurrizkiek bi eratara jokatzen dutela: buru baten modifikatzaile modura jokatzen dutenak, buru horren ezkerraldean ager daitezke (refer / rehacer, desfer / deshacer, predir / predecir), eta buru modura jokatzen dutenak ere, lehenengo gunean kokatzen dira, osagarria eskuinaldean hartzen baitute (eslomar-se / desplomarse, desfullar / deshojar). | A3 | |
15 | desostatu gaizki eginda dagoela beha daiteke nonbait; | A3 | |
16 | Lehenengo kasuan, aurrizkiak buruaren zehaztasun bat adierazten du | A3 | |
17 | bigarren kasuan, aurrizkia bera da burua, | A3 | |
18 | izan ere, Prehistoria ez da historia oinarri-osagarriaren zehaztasun bat, oinarria (historia) ez den bestelako gauza bat baizik). | A3 | |
19 | Euskarak bere aldetik, lehenengo eredua baino ez dauka eskuragarri, bi ikuspegitatik egiazta daitekeenaren arabera: | A3 | |
20 | Lehenik, erromantikoetan aurreko era bietara jokatzen duen des- atzizki mailegatuak, desegin eratorrian, egin oinarri-buruaren modifikatzaile modura jokatzen du aurrean kokatuz (egitearen alderantzizkoa), | A3 | |
21 | baina aurrizki-osagarria/oinarriburua eredua aurkitu nahi dugunean (deshojar), | A3 | |
22 | ber-/bir- 're-' eta ez- 'in-/des-' aurrizkiek ere, horrelaxe jokatzen dute. | A3 | |
23 |
Ondorio lexikografikoei begira, lehenik desostatu bezalakoak egiteko eragozpenak azpimarratuko genituzke hitzaldi honetan. | A3 | |
24 | Bigarrenik, agerian utziko genuke hizkuntza erromanikoen (eta ingelesen) aurrizki-burua/oinarri-osagarriaren euskal ordaina oinarriosagarria/ atzizki-burua dela zuzen-zuzenean. | A3 | |
25 | Honek laguntza paregabea emango du gaurko lexikogintzan: | A3 | |
26 | des1 hoja2 r ?hosto2 gabe1 tu bezalako saioetatik haruntzago, kontutan hartu beharko dugu hostoak2 galdu/kendu1 bezalako aukera, baina bereziki, pozoin-du 'envenenar', bigun-du 're-blandecerse', lerro-ka-tu 'a-linear', irin-ez-ta-tu 'en-harinar', lur-reratu 'a-terrizar' direlako "jauziak" estandartzat hartu beharko dira, a-, des-, en-, es-, in- edo re bezalako aurrizkien ordainak aurkitzerakoan | A3 | |
27 | eta hizkuntza erromanikoek ezkerraldean. | A3 | |
28 | bide emankorrak eriden nahi baditugu. | A3 | |
29 | (predecir eratorria, decir oinarriburuaren zehaztasun bat da: aurretik esan, baina esan, azken finean); | A3 | |
30 | osagarria eratorpen-oinarria delarik; | A3 | |